Yün Yorgan Yün Döşek ve Yün Giysinin Önemi

Yün Yorgan Yün Döşek ve Yün Giysinin Önemi

Yün Yorgan Yün Döşek ve Yün Giysinin Önemi; geçmişimizden koptukça, değerlerimizden uzaklaştıkça hep yavaş yavaş, sıhhatsiz ve acı içinde kendi kendimizi öldürmeye başladık. Avrupa medeniyetine ayak uydurma sevdasında yün yastığı, yün döşeği ve o güzelim yastıkları terk ederek; plastik yatak ve plastik yastıklar kullanalı neredeyse bir elli yıl oldu.

Yiyeceklerde organik ürünleri terk ettik, normalde yetmiş yıl yaşayan bir adamın ortalama yirmi yıl ömrü yatakta geçtiği halde, dünyanın en rahat en sağlıklı ve nefes alan yataklarını plastik yataklarla değiştirdik.

Hâlbuki yün radyasyonu emer, kötü enerjiyi çeker, yazın serin kışın sıcak tutar. Yün nefes alır, yün dinlendirir. Binlerce lira döktüğümüz elyaf yorgan ve döşeklerin hiçbirinde bu tür özellikler bulunmadığı gibi, yazın terletir, kışın ise üşütür.

Yün Nedir?

Yün bazı memeli hayvanlardan özellikle koyun, keçi, deve, lama, kaşmir keçisi, ada tavşanı gibi elde edilen hayvansal kıl kökenli doğal liflerin ortak adıdır. Yün elde edildiği hayvanın adını alır; koyunyünü, deve yünü gibi. Sıcak tuttuğu için battaniye, yorgan, yastık ve kışlık giysiler başta olmak üzere pek çok alanda kullanılır.

Yüksek ısıda yıkandığında çeker, eğer asılarak kurutulursa deforme olur, ısıyı çok iyi yalıtır, yüksek nem özelliği vardır ve kaybettiği şeklini kolayca bulur. Keçeleşme ve sararmaya eğilimlidir. Yün genellikle canlı hayvanlardan kırkılmak suretiyle olmak üzere değişik yöntemlerle elde edilir. Bu tür yüne kırkım yünü denir. Bu yünün ticari değeri diğer yöntemlerle elde edilenlerinkinden yüksektir.

Kasaplık hayvanların kesildikten sonra derilerinin işlenmesi ile elde edilen yüne ise tabak yünü veya kasap başı yünü denir. Herhangi bir nedenle ölmüş hayvanın postundan elde edilen yün ise post yapağısı adını alır. Tabak yünü veya post yapağısı deriden yolunarak alınmışsa kıl köklerini de içerdiğinden kırkım yününe göre daha düşük kalitelidir.

Canlı hayvandan kırkım işi genellikle el makası veya bu iş için geliştirilmiş motorlu el aletleriyle yapılır. Yün elyafı genellikle dağıtılmadan bir bütün olarak kırkılır ve toplanır. Yünün kalitesi: koyunun bulunduğu iklime, koyunun türüne, kırpma mevsimine ve kırpma zamanına göre değişir.

Yünün Tarihçesi

Yünden yapılmış giyim eşyalarının ve başka eşyaların kullanımı çok eskilere dayanıyor. Örneğin Sibirya’daki, milattan önce 1. yüzyılda yapılmış bir mezardan çıkarılan kumaş parçalarının 3400 yıllık Mısır yününden yapıldığı düşünülüyor.

Başlangıçta yünden, yün kumaş yapma işlemi gerçekten zordu. Yabani koyunların ve evcilleştirilen ilk koyunların postları iki tabakadan oluşuyordu. Üstte kalın liflerden oluşan kaba yün denilen bir yün tabakası, altta ise daha ince liflerden oluşan bir yün tabakası vardı.

Zaman içinde kaba yünü daha az ince lifli yünüyse daha fazla olan koyunlar seçilerek koyun ırkları ıslah edildi. Bugün 200’den fazla evcilleştirilmiş koyun ırkında artık kaba yün bulunmuyor. Günümüz yün liflerinin çap aralığı 16 mikron (merinos koyunununki) ile 40 mikron arasında değişiklik gösterir.

Yünlü giysiler soğuk kış günlerinde çok iyi ısıtır. Yünle yapılmış yatak ve döşekte eski zamanlardan beri hep kullanılmış, yazın serin, kışın sıcak tutmuş çok sağlıklı bir uyuma alanı sağlamıştır. Yün yüzyıllar boyunca tüm kültürlerde hep önemli olmuş. 18. yüzyılda, Norveç’te, kral halka ipek giymeyi yasaklayınca çiftçiler kamgarn denilen iplikten dokunmuş, ithal yün kumaşları kullanmayı tercih etmiştir.

Yün Nasıl Hazırlanır?

Havalar ısınıp da hayvanlar üşümeyecek hale gelince, yünleri makasla kırkılır. İleri ülkelerde bu kırkılma elektrikli makinalarla yapılır. Toplanan yapağılar ya satışa gönderilir, ya da depolarda saklanır. Yün ipliklerinin uzunlukları koyunların cinsine göre değişir: İplik uzunlukları 35 ila 350 milim kadardır. En ince yünler genel olarak kısa yünlerdir. Fiyata ve kaliteye etki yapan başlıca özellik yünün, inceliğidir.

Yün, Avrupa’da çok eskiden beri bilinen bir dokumacılık maddesidir. Yün dokumacılığı Ortaçağ’da, özellikle İspanya’da çok gelişmişti. Merinos koyunları kırkılarak yününden çok değerli kumaşlar dokunuyordu. Merinos koyunlarının öteki Avrupa memleketlerinde yetiştirilmeye başlanması, ancak XVIII. yüzyıldan sonradır. XIX. yüzyılın ikinci yarısında Kuzey Amerika’da; Asya Rusya’sında geniş ölçüde koyun yetiştiriciliği yapılmaya başlanmıştır.

Bugün dünyada en çok yün elde edilen ülkelerin başında Avustralya gelir. Avustralya, yeryüzünde elde edilen yünün dörtte birini sağlar. Ülke, aynı zamanda yün ihracı bakımından da başta gelmektedir. Yün ihracında ikinci gelen Yeni Zelânda, aynı zamanda yünlerinin üstün kaliteli olmasıyla tanınmıştır. Ayrıca Güney Amerika’nın Uruguay ve Arjantin gibi ülkelerinde de yün istihsali önemli bir yer tutar.

Yünün Faydaları Nelerdir?

Ülkemizde en çok üretilen ve bilinen koyun yünüdür. Bu yüzden koyun yününü dikkate alarak söylemek isteriz ki; Koyun yününden yapılmış yorgan, yastık ve döşekle uyursanız, sabaha dinlenmiş olarak kalkarsınız. Çünkü koyun yünü, vücutta biriken statik negatif enerjiyi alır. Böylece bedenimizde oluşan yorgunluk ve rehavet üzerimizden kalkmış olur.

Aslında gün boyunca koyun yününün dinlendirici etkisinden faydalanabiliriz. Bunun için evlerimizde, iş yerlerimizde, arabalarımızda koyun yününden yapılmış minderler ve postları kullanabiliriz. Koltuğumuzun, kanepemizin üzerine sererek üstüne oturmamız son derece faydalı olacaktır. Bilhassa yerinde uzun süre oturanlar için bu çok faydalı olacaktır. Ofis çalışanları, işi masada olanlar, uzun yol şoförleri bu hususa dikkat etmeliler.        

Ayrıca Evimizde yoğun kullandığımız, cep telefonu, modem, kumanda gibi elektronik cihazların yaydığı radyasyonu emerek vücudumuza zarar vermesine mani olur yün. Bunun için bilhassa yorgan, yastık ve döşeğimizin koyun yününden olmasına itina göstermeliyiz.

Çünkü uyuduğumuz zaman boyunca, cep telefonu ve internet cihazları devamlı sinyal alır verir ve radyasyon üretir. Vücudumuz ve bilhassa da beynimiz bu radyasyondan ciddi zarar görür. Eğer uyku setimiz koyun yününden yapılmış ürünlerden oluşuyorsa bu zarar en aza iner.  Şimdi aşağıda koyun yününden mamul ürünlerin sağladığı faydalara bakalım:

Mikrop barındırmayan koyun yününün bir dezavantajı vardır ki o da güvelerdir. Güve dışardan gelmez. Güveyi yok etmek imkânsızdır. Faaliyete geçmemesi için bir petrol mahsulü olan naftalin kullanmak lazımdır. Naftalin kokusunda faaliyet yapamazlar. Umumiyetle sıcak mevsimlerde faaliyete geçerler, soğukta faaliyetleri durur.

Yün Sanayisi ve Yünlü Giysiler

Yünü dokumak için bildiğimiz dokuma tezgâhlan kullanılır. Yün kumaşlar bazen on metreye ulaşan daha enli parçalar halinde dokunduğu için, yünlü dokuma tezgâhları pamuklu dokuma tezgâhlarından daha büyüktür. Yün dokunarak elbiselik kumaşlar, battaniyeler üretilir.

Yünlü kumaşlar dokunduktan sonra, nemli ortamda, dinkleme adı verilen bir işlemden geçirilir. Bu işlemde genellikle sabun kullanılır. Dinkleme sırasında, kumaş silindirler arasından geçirilir ya da tokmaklarla dövülür. Böylece çekmesi sağlanan kumaşın kalınlığı ve dayanıklılığı artar; dokusu zor görülür duruma gelir. Bazen de dokuma yüzeyi “havlandırılır” ve kumaşa tüylü bir görünüm verilir.

Elbiselik kumaşların bitirme işlemleri genellikle, dışa taşan liflerin temizlenmesi ve kumaşın buhardan geçirilip ütülenmesiyle tamamlanır. Koyundan kırkılan yün yeni yün olarak bilinir ve oldukça pahalıdır. Daha ucuz yünlü ürünlerin yapımında eski yünlü giysiler yeniden işlenerek kullanılır.

Bir yün lifi mikroskop altında incelendiğinde iğ biçiminde hücrelerden oluştuğu ve birbiri üzerine binmiş pullarla kaplı olduğu görülür. Yünün bazı üstünlükleri ile bazı sakıncalarının nedeni bu pullardır. Pullar, sıcak sabun köpüğünde yünün çekmesine ve keçeleşmesine yol açar. Yünün bu yapısal özelliği keçe yapımını olanaklı kılar. Buna karşılık, aynı durum yünlü giysilerin yıkanmasında büyük güçlükler doğurur.

Ama bugün kimyasal işlemlerle pulları yok ederek bu güçlüğün üstesinden gelinebilmektedir. Yünlü giysiler vücudu sıcak tutar. Bunun nedeni kalın olmaları değil, yün lifleri arasına sıkışmış bir hava kütlesinin varlığıdır. Bu kütle vücudun doğal ısısının kaybolmasını önler. Sıradan bir pamuklu giysi aynı ölçüde hava tutmaz.

Kabartılmış pamuklu bir battaniye ise yün battaniye kadar vücudu sıcak tutabilir. Ama yün lifleri yay gibi esnek olduğundan, yün battaniye yıkansa bile kabarıklığını korur. Öte yandan pamuklu battaniye kısa zamanda ezilir ve kabarıklığını yitirerek eskisi kadar ısıtmaz olur. Yünün bir başka üstünlüğü, ıslaklık duygusu yaratmaksızın oldukça yüksek miktarda nem tutabilmesidir.

Yün bir kurutma fırınında kurutulduktan sonra sıradan bir oturma odasına alınsa, kısa zaman içinde ağırlığını neredeyse yüzde 20 oranında artıracak kadar nem emer. Yün bu nemi emerken açığa ısı çıkarır. Bu nedenle nemli havada yün palto ile dışarıya çıkan kişi ısındığını hisseder. Paltonun emdiği nemden açığa çıkan ısı bir çaydanlık dolusu suyu kaynatmaya yeterdir.

Yünün En Önemli Özelliği Nedir?

Yün Yorgan Yün Döşek ve Yün Giysinin Önemi adlı konumuza son verirken, yünün önemi hakkında başka videolar izlemek isterseniz, burayı tıklayarak youtube üzerinden izleyebilirsiniz.